Obecność kobiet w kawalerii jest tematem dotychczas nieopisywanym i niejednokrotnie spornym. Gdy mówi się o kobietach w wojsku II Rzeczypospolitej, nie mówi się o tych służących w oddziałach konnych, gdyż nie przyjmowano kobiet do kawalerii. Faktem jest, że zdarzały się osoby wyjątki, jak dzielna Marianna Cel, ps. „Tereska”, prawa ręka mjra Henryka Dobrzańskiego, ps. „Hubal”. Kobiet takich było zdecydowanie więcej.

Najlepszym przykładem jest 27. Pułku Ułanów, który odrodził się w czerwcu 1943 r. na Kresach w ramach struktury Armii Krajowej. W okresie II wojny światowej utworzenie w warunkach partyzanckich całego etatowego pułku wg stanu przedwojennego było wydarzeniem bez precedensu. Część kobiet nowo powstałego oddziału partyzanckiego, który z czasem przekształcił się w regularny oddział wojskowy, wchodziła oficjalnie w skład sekcji liniowych, a swoimi działaniami zdobyły uznanie dowódców, którzy wyróżniali je w pełni zasłużonymi stopniami wojskowymi: ułanów, ułanów sanitariuszy, starszych ułanów, starszych ułanów sanitariuszy, także kaprala etc…

Ze wspomnień jednej z kobiet wynika, iż w samym 27. Pułku Ułanów było ich dziesięć, pozostałe wchodziły w skład Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego, co nie zmienia faktu, że kobiety te przemieszczały się konno i odgrywały bardzo ważną rolę. Na podstawie zapisów archiwalnych, udostępnionych przez syna ostatniego dowódcy pułku, na dzień dzisiejszy ustalono, że w pułku było zdecydowanie więcej kobiet. Lista ta nie jest zamknięta, gdyż nieustannie trwają prace weryfikacyjne. Istnieje możliwość niepoprawnego zapisu nazwisk, a wynika to z niewyraźnych wpisów, licznych materiałów archiwalnych i z rozbieżnych relacji świadków.

Gdzie i w jaki sposób służyły kobiety

Służyły nie tylko jako sanitariuszki w sanitariacie i lazarecie (szpitalu polowym), aprowizacji (zaopatrzeniu), ale także w szwadronach kawalerii 27. Pułku Ułanów – w sekcjach liniowych, zwiadzie konnym i poczcie dowódcy. Część personelu lazaretu i sanitariatu była przypisana do grup partyzanckich (szwadronów), prowadzących stałe akcje liniowe. Oddelegowywano sanitariuszki i lekarzy liniowych, którzy z bronią w ręku walczyli z okupantami na pierwszej linii, a inni ułani usytuowani przy koniowodnych i taborach – podwodach mieli za zadanie znosić z pola walki rannych i zabitych, przewożąc ich do obozu czy lazaretów. Wówczas w samym lazarecie ilość personelu diametralnie się kurczyła lub zmieniała personalnie. Dużo z listy ginęło na polu walki.
Marian Podgóreczny ps. „Żbik” wspomina: „Czarna Jadzia – Jadwiga Górska, przybyła wraz z koleżankami z Puszczy Nalibockiej. Pełna poświęcenia, w każdej chwili znajdowała się na pierwszej linii, wynosząc rannych pod ogniem karabinów maszynowych z narażeniem własnego życia”.
”Wera – Weronika Mozolówna (…) swój pierwszy chrzest bojowy przeszła pod Bielanami w natarciu na lotnisko, przenosząc rannych w bezpieczne miejsca na tyłach”.

Kobiety w sekcjach liniowych – przydziały i funkcje

Od lipca 1941 r. istnieje powołana przez chorążego Zdzisława Nurkiewicza, ps. „Bator” placówka „Strażnica”, „Niedźwiedzica” w Nieświeżu. Pod jego komendą było w konspiracji około 120 osób, w tym kobiety. To były pierwsze zręby wojennego organizowania w konspiracji 27. Pułku Ułanów. Następstwem starań komendanta placówki, chorążego „Batora” była całkowita odbudowa w warunkach wojennych nieświeskiego pułku jazdy.

Kobiety amazonki 27. Pułku Ułanów Armii Krajowej służyły przy dowództwie w „Strażnicy”, później przy dowództwie Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego. Część z nich była w szwadronach kawalerii, część służyła jako łączniczki dowódcy w zwiadzie konnym, część jako sanitariusze liniowi wychodzący konno na pole walki do rannych żołnierzy. Na przykład Burak Stefania, ps. „Stenia” walczyła, będąc przy zwiadzie dowódcy, Gralik (Mozol) Weronika, ps. „Wera” brała udział w walkach w pierwszym szwadronie, Karpowicz Eleonora i Longina, Kowalewska Aniela, ps. „Mały Żandarm” były ułanami liniowymi – sanitariuszkami. Wiele kobiet przeszło całą drogę z Puszczy Nalibockiej do Puszczy Kampinoskiej. Kilka z nich kontynuowało ułański szlak bojowy partyzantów trzech puszcz, docierając do lasów kieleckich – m.in. Urszula Koczarska, żona ostatniego dowódcy 27. Pułku Ułanów z Nieświeża.

Znaczenie roli ułanek w 27. Pułku Ułanów

Dowództwo:

1. Ułan kapral Gralik vel Gralikowska Weronika, „Wera”, po mężu Mozel. córka Antoniego, ur. 14.12.1922 r., m. Stołpce. Była też sanitariuszką w piechocie. Łącznik dowódcy. Placówka Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej „Strażnica”, „Niedźwiedzica” m. Bobrowszczyzna–Harajmowszczyzna – 1941 / 1942 / 1943 r.

2. Uł. Pilaszewska Irena , „Ireczka”, ur. 1931 lub 1932 r., m. Nieśwież. Córka pułku „Orlęta”. Łączniczka w placówce ZWZ AK Nieśwież „Strażnica”, „Niedźwiedzica” 1941/1942 r.

3. Córka nieświeskiego muzyka, starszego wachmistrza Adama Krasińskiego, chrzestna córka chor. Zdzisława Nurkiewicza. Obecnie mieszkanka Puław. Wspierała wiadomościami z lat okupacji, autor.

4. Kpr. pchor. Sudnik Hrynkiewicz Ewa, „Cięciwa.,” c. Józefa i Katarzyny. Nazwisko panieńskie matki – Lenczewska. Ur. 24.12.1909 r., m. Mir. Łączniczka dowódcy. Placówka, ośrodek ZWZ AK Nieśwież, kancelaria. „Strażnica”, „Niedźwiedzica.” – 1941/ 1942 r. Była w 2. szwadronie. Szwagierka Zdzisława Nurkiewicza. Zmarła w końcu lat osiemdziesiątych XX w. w Bydgoszczy. Siostra Sudników: wachm. Witolda „Ordona”, szefa Taborów, ciotka uł. Ryszarda „Błyskawicy”, syna pułku.

5. St. uł. Balcerska Hanna, „Ania”., po mężu Przychała . Poczet dowódcy, w sztabie maszynistka dowódcy, sanitariuszka Puszcza Nalibocka, PuszczaKampinoska.

6. Uł. Kosowicz Jadwiga, c. Bolesława, ur. m. Raków. Łączniczka dowódcy. Była także w dowództwie dywizjonu i w szwadronie zwiadu. Poległa w boju 28.09.1944 r., m. Błonie.

7. Uł. Cichocka Bronisława, „Joanna”, ur. 01.08.1922 r. Puszcza Nalibocka, Puszcza Kampinoska.

8. Uł. Cieślak- Lewin Danuta, „Czesia,” c. Jakuba, ur. 13.07.1932 r., m. Iwieniec. Córka pułku.Była też przy dowództwie w zwiadzie konnym. Puszcza Nalibocka, PuszczaKampinoska.

9. Uł. sanitariuszka Podbereska -Durecka Halina, „Lola”, Puszcza Nalibocka. Złapana przez SS w puszczy, rozstrzelana . na foto 1940 r.

10. Uł. Lewin Karolina., c. Felicjana, ur. 09.10.1908 r. m. Iwieniec. Mama st. uł. „Luźnego” Ryszarda (ułan Ryszard Lewin, „Luźny” zmarł 29.04.2014 r.). Była też sanitariuszką w lazarecie. Partyzantka trzech puszcz. Puszcza Nalibocka, PuszczaKampinoska, lasy kieleckie.

11. St. uł. / wachm. Połeć-Łęcka Regina, „Rusałka” Córka gajowego z Dąbrowy Leśnej w Puszczy Kampinoskiej. Ur. 08.08.1922 r. Łącznik dowódcy. Przybyła do Puszczy Kampinoskiej, do wsi Krogulec w sierpniu 1944 r. We wsi Krogulec prowadziła ułański punkt krawiecki. Zmarła w. Warszawie w 2006 r. Wspierała wiadomościami z lat okupacji, autor. Na foto ze strzelbą 1945 r.

12. Uł. Pupko Alina, „Kresowianka”, w Starzynkach „Gospodyni”, po mężu Gajewska, Ur. ok. 1912 r., m. Iwieniec. Puszcza Nalibocka.

13. Uł. pchor. Strzeszewska Halina, dyplomowana pielęgniarka. Pracowała w lazarecie i sanitariacie. Puszcza Nalibocka. Na foto 1945 r.

PRZYDZIAŁ KOBIET DO SZWADRONÓW 27. PUŁKU UŁANÓW AK ROK 1944

1. SZWADRON

• Uł. Gralik (Mozol) Weronika, „Wera”, ur. 14.12.1922 r. W roku 1944 miała 22 lata.
• Uł. sanitar. Gajewska Alina (Pupko), „Kresowianka.,” c. Wincentego, ur. 10.04.1922 r., m. Dziakowszczyzna. Sanitariuszka ze Starzynek. Puszcza Nalibocka. Lazaret – sanitariuszka. W roku 1944 miała 22 lata.
• Uł. Pływecka Bogumiła, „Hanka”, „Miła”, ur. 25.09.1910 r., m. Kamień. W roku 1944 miała 34 lata.
• Uł. Pupko Leokadia , „Lidzia”, ur. 1913 r., Iwieniec (?). Była też w aprowizacji, m. Starzynki, Krogulec. W roku 1944 miała 31 lat. Brak innych danych.
• St. uł. Taraśkiewicz Wanda, ur. 04.04.1920 r., m. Sieczkowszczyzna. Sanitariuszka. Puszcza Nalibocka, Puszcza Kampinoska. Była też w 2. szwadronie, w aprowizacji i w lazarecie w Krogulcu. W roku 1944 miała 24 lata.
• Uł. sanit. Hałaburda Bogumiła.W roku 1944 miała 33 lata.
• Uł. sanit. Szućko Stefania
• St. uł. Taraśkiewicz Wanda. Puszcza Nalibocka, PuszczaKampinoska. W roku 1944 miała 23 lata.

2. SZWADRON

• Uł. Downar Janina, „Janina,” c. Edmunda i Malwiny, ur. 02.04.1923 r. Łączniczka. Sanitariuszka od czerwca 1943 r. Żona Wincentego Downara. W roku 1944 miała 21 lat. Wspierała wiadomościami z lat okupacji, autor.
• Uł. Korwecka Krystyna, „Hanka”. ur. 1919 r. W roku 1944 miała 25 lat. Brak innych danych.
• St. uł. Mikucka Wanda, „Maratonka”, po mężu Niewiadomska, c. Józefa i Ksaweryny zd. Murawska, ur. 10.05.1927 r., m. Iwieniec. Była łączniczką w 2. szwadronie. Puszcza Nalibocka, Puszcza Kampinoska. Lazaret – sanitariuszka. W roku 1944 miała 17 lat. Po wojnie zam. Bolesławiec ul. Gdańska.
• Uł. / kpr. Niedźwiedzka Helena, „Halina”(?), c. Franciszka, ur. 17.11.1924 r., m. Iwieniec. Siostra d-cy szwadronu. Przeszła niemiecki obóz koncentracyjny Ravensbruck. W roku 1944 miała 20 lat. W trakcie procesu rtm. Zdzisława Nurkiewicza zbierała pieniądze i prowadziła szeroką pomoc, by wspierać d-cę kawalerii. Od władz PRL doznała wielu przykrości i represji – była inwigilowana.
• St. uł. Niedźwiedzka Rufina, „Czarna Irka”. Sanitariuszka liniowa w 2. szwadronie.
• Uł. / kpr. Sudnik Ewa, „Cięciwa” . W roku 1944 miała 34 lata.
• St. uł. sanit. Mikucka Wanda. Łączniczka. Puszcza Nalibocka, Puszcza Kampinoska. W roku 1944 miała 16 lat.
• St. uł. Taraśkiewicz5 Wanda. Puszcza Nalibocka, Puszcza Kampinoska. W roku 1944 miała 23 lata. ….(Bis)

 3. SZWADRON

• St. uł. Zajewska Aleksandra, „Zajewska”, ur. 07.07.1903 r. Sanitariuszka liniowa. Puszcza Nalibocka, Puszcza Kampinoska. W roku 1944 miała 41 lat.
• St. uł. Zujewska Maria. Sanitariuszka liniowa. Puszcza Nalibocka, Puszcza Kampinoska.
• Uł. Zujewska Maria „Matka”, ur. m . Iwieniec. Sanitariuszka. Brak innych danych.
• Uł. Wolańska Irena. Sanitariuszka. Poległa w Powstaniu Warszawskim.
• Uł. Pływaczewska Natalia. Sanitariuszka. Brak innych danych.

4. SZWADRON

• Uł. Dziawgo Alina (zd. Pietrucka), c. Adolfa, –ur. 10.06.1924 r., m. Wasiszki. Sanitariuszka, W roku 1944 miała 20 lat.
• St. uł. Romejko Alina, „Ala”, ur. 31.08.1921 r., m. Wilno. Puszcza Nalibocka, Puszcza Kampinosk W roku 1944 miała 23 lata.
• Uł. Rudowicz Maria, „Marysia”, ur.01.10.1923 r., m. Tołkaczowszczyzna. Zwolniona do cywila 31. 07. 1944 r. W roku 1944 miała 21 lat.
• Uł. Tarajkiewicz5 Halina., c. Kazimierza i Anieli, ur. 29.09.1928 r., m. Wasiszki lub m. Sieczkowszczyzna. Sanitariuszka. Puszcza Nalibocka, Puszcza Kampinoska. Była też w 2. szwadroniei w lazarecie w Krogulcu. W roku 1944 miała 16 lat.
• Uł. sanit. Kasprowicz Maria.
• Uł. sanit. Pietrucka Alina. W roku 1944 miała 19 lat.
• Uł. Rudowicz Weronika,ur. 26.04.1922 r. W roku 1944 miała 21 lat.
• Uł. Rudowicz Maria, ur. 01.10.1923 r. W roku 1944 miała 20 lat.
• Uł. Tarajkiewicz Halina. Puszcza Nalibocka, Puszcza Kampinoska.W roku 1944 miała 15 lat.
• Uł. sanit. Dwornicka Lucyna, „Paproć”. Sanitariuszka. Brak innych danych.

 SZWADRON CKM

•  Uł. Jeleniak Barbara. „Baśka.” Brak innych danych.
• Uł. sanit. Protach Maria (zd. Borkowska), c. Mieczysława i Heleny zd. Niezielska, ur. 25.01.1926 r., m. Zapole pow. Nieśwież. Sanitariuszka przy lazarecie. W roku 1944 miała 18 lat. Po wojnie zam. San Diego Califirnia USA.
• Uł. Kosowicz Jadwiga „Jadzia”.

SZWADRON Zwiadu i Łączności

• Uł. Cieślak– Lewin Danuta., c. Jakuba, ur. 13.07.1932 r., m. Iwieniec. Była też sanitariuszką, przy dowództwie w aprowizacji.
• Kpr. Dziawgo Alina, „Ala,” c. Adolfa, ur. 10.06.1924 r., m. Wasiszki. Sanitariuszka. Zwiad konny.

Sylwetki wybranych kobiet służących w 27. Pułku Ułanów i w Zgrupowaniu Stołpecko-Nalibockim

Prezentację o wybranych kobietach rozpocznę od ułan „Baśki” – Urszuli Koczarskiej. To o niej dowiedziałam się w pierwszej kolejności i to całkiem przypadkiem, oglądając dokładnie eksponaty znajdujące się w Izbie Pamięci w 9. Braniewskiej Brygadzie Kawalerii Pancernej w Braniewie (współczesny spadkobierca i kontynuator tradycji kawaleryjskich 27. Pułku Ułanów i 9. Brygady Kawalerii z Baranowicz). Następnie zaczęłam dociekać, drążyć temat, poznałam osobę, która pomogła mi zgłębić tę mało znaną i niespisaną wiedzę. A wiedza ta wynika ze zgromadzonych archiwów i relacji uzyskanych od żyjących i piszących partyzantów. Dzięki uprzejmości syna Zdzisława Nurkiewicza, p. Macieja Downar-Zapolskiego vel Nurkiewiczrelacje te przekazano naszemu Stowarzyszeniu. Jak sam wspominał:

Moja mama, st. uł. „Baśka”, „Ula” – Urszula Koczarskana foto 1945 r. z Pocztu Dowódcy 27 p. uł. AK., wspomina: „4 roku w Nowym Dworze chor. „Noc”, „Nieczaj” Zdzisław Nurkiewicz poznaje piękną młodą pannę z wojskowego rodu Koczarskich. Panna Urszulka od najmłodszych lat ma osobisty kontakt z wojskiem i kawalerią. Kończy się wojna. Sama zagrożona wywózką do Rzeszy, przystąpiła do partyzantki – do kawalerii przyszłego ojca Zdzisława. Już od początku przypadli sobie do serca. Chor. „Nieczaj” przyjął Urszulę, bo znała się na koniach i umiała woltyżerkę, znała rząd koński, oraz znała język niemiecki i francuski. W sztabie była jak znalazł, później również sprawdziła się na linii ognia, walcząc z wrogiem na równi jak ułani. Z partyzanckiego kampinoskiego związku przyszliśmy na świat. To dwoje dorodnych synów partyzanckich, ochrzczonych pod zmienionym nazwiskiem „Downar Zapolscy”, w Warszawie na Pradze, parafia Radość. Rodzice, wówczas, już jesienią 1944 roku, będąc na „lewych” kenkartach, zmienili przedwojenne nazwiska na wspomniane. A dlaczego Zapolscy? Bo jak mówił ojciec: „Za Polskę walczyłem, Zapolscy będziemy się nazywać i nasze dzieci też” .I tak zostało. Mama wspominała synowi , że już jesienią 1944 roku ranny chor. „Nieczaj” planował powojenną warszawską rodzinę z Urszulą, „Ulą” Koczarską.

W lasach spalskich mama osobiście walczyła i strzelała się z Niemcami, na równi z ułanami i przy por. „Dolinie”. Mama z ojcem i ułanami atakowali wysoką wydmę, na której usadowił się wróg. Ogień obustronny był bardzo duży. Nie mogli się przebić. Por. „Dolina” z kilkoma ułanami „cichcem” wycofali się. Obeszli na koniach górkę tzw. „Tatarskim Łukiem” i po pół godzinie zaskoczyli Niemców od tyłu – i było po starciu. W dwadzieścia osób zdobyli batalion niemieckiego wojska (ok.100 żołdaków) – mama była szczęśliwa, bo już się modliła, że tam będzie ich koniec. Wiedzieli, że jak nic nie zrobią, to Niemcy ich okrążą. Dlatego wiązali przedpole ogniem, by cichociemny, porucznik„Dolina” mógł ich zajść od „zachrystii”.

Inne partyzanckie amazonki 27. Pułku Ułanów AK im. króla Stefana Batorego

Uł. Zofia Zubowicz, „Zosia”, „Sonia,” zd. Serafinowicz. Urodzona w 1925 r. w Nieświeżu. Chrzestna córka Zdzisława Nurkiewicza. W latach 1941–1942 działała w placówce ZWZ AK „Strażnica”, „Niedźwiedzica”, dowodzonej przez komendanta Zdzisława Nurkiewicza, „Batora” – są to pierwsze zalążki 27. Pułku Ułanów AK. W 1944 roku miała 18 lat. Była łączniczką dowódcy. Zmarła w 2012 roku w Warszawie.

Ewa Sudnik-Hrynkiewicz, „Cięciwa”. Kapral podchorąży. Urodzona 24.12.1909 r. w miejscowości Mir. Szwagierka Zdzisława Nurkiewicza. W konspiracji była łączniczką 120-u osobowego oddziału dowodzonego przez komendanta Zdzisława Nurkiewicza, „Batora”. W latach 1941-1942 działała w placówce ZWZ AK w Nieświeżu, kryptonim „Strażnica„, „Niedźwiedzica„. W roku 1944 miała 34 lata. Była łącznikiem dowódcy. Po wojnie przepisywała mu na maszynie pamiętnik pt. „Straszny Dwór”. Zmarła z końcem lat osiemdziesiątych XX w. w Bydgoszczy.

 Jadwiga Górska, „Jadzia”, starszy ułan sanitariusz. Urodzona 01.05.1925 r. w Baranowiczach na Kresach. W 1944 roku miała 18 lat. Partyzantka trzech puszcz. Przeżyła wojnę.

Janina Kuźmińska, „Głóg”. Ułan sanitariusz. Urodzona 28.05.1902 r. W 1944 roku miała 39 lat. Partyzantka trzech puszcz. Jedna z najstarszych kobiet pułku. Działała przy dowództwie Zgrupowania. Przeszła cały szlak marszu z Puszczy Nalibockiej do Puszczy Kampinoskiej. Przeżyła wojnę.

Stefania Burakówna- Zaręba „Stenia”. Kapral. Poczet Dowódcy. Urodzona 22.06.1903 t. w Iwieńcu na Kresach. W 1944 roku miała 41 lat. Stopień kaprala został nadany przez porucznika Adolfa Pilcha. Była dowódcą w 1. dywizjonie 27. Pułku Ułanów AK. Partyzantka trzech puszcz – przeszła cały szlak marszu z Puszczy Nalibockiej do Puszczy Kampinoskiej, następnie w lasy kieleckie. Przeszła na „melinę” koło Żyrardowa. W konspiracji pozostała do końca wojny. Tak ją opisuje we wspomnieniach Marian Podgóreczny, „Żbik” (ułan – sztandarowy 27.Pułku Ułanów) w swojej książce pt. „Doliniacy”: „energiczna, szczupła kobieta z włosami obciętymi po męsku, wręcz „zrośnięta” z koniem, uczestniczka wszystkich akcji bojowych na pierwszej linii.”

Helena Niedźwiecka, „Halina”. Kapral. Zarówno ułan, jak i siostra dowódcy 2. szwadronu – starszego wachmistrza Józefa Niedźwieckiego, „Lawiny”. Urodzona 17.11.1924 r. w Iwieńcu. Przeszła cały szlak marszu z Puszczy Nalibockiej do Puszczy Kampinoskiej.W 1944 roku miała 19 lat. Później trafiła do niemieckiego obozu koncentracyjnego Ravensbruck. Przeżyła. Podczas procesu rtm. Zdzisława Nurkiewicza zbierała pieniądze i prowadziła pomoc, by wspierać dowódcę. W czasach PRL była inwigilowana. Marian Podgóreczny tak ją opisuje w książce pt. „Doliniacy”: „pełna poświęcenia, w każdej chwili znajdowała się na pierwszej linii wynosząc rannych pod ogniem karabinów maszynowych z narażeniem własnego życia”.

Jadwiga Bałabuszko–Sławińska, „Jadzia”. Starszy ułan sanitariusz. Urodzona 08. 10. 1922 r. na Kresach. Od 1941 roku działała w konspiracji, a od momentu powstania w 1943 roku Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego w tymże właśnie zgrupowaniu. Przeszła cały szlak marszu z Puszczy Nalibockiej do Puszczy Kampinoskiej. W rozkazie porucznika „Doliny” z dnia 8 sierpnia 1944 r. otrzymała pochwałę za ofiarną służbę w walce o lotnisko bielańskie. W 1944 roku miała 21 lat. W połowie sierpnia przeniesiona została ze szpitala w Krogulcu do dowództwa w Wierszach. W konspiracji do końca wojny, m.in. na „melinie” w Żyrardowie w 1945 roku. Po wojnie dr nauk psychologicznych.

Kobiety, które wraz z oddziałem pokonały ponad 500-kilometrowy marsz z Puszczy Nalibockiej do Puszczy Kampinoskiej i dalej lasy kieleckie – Żyrardów / konspiracja :

• St. uł. sanitar. Zujewska Aleksandra
• Uł. sanitar. Filipek Danuta „Lala”
• Uł. sanitar. Kuźmińska Janina (Kazimierska)
• Uł. sanitar. Lewin Karolina, mama st. uł. „Luźnego” Ryszarda
• Uł. sanitar. zd. Mejster (Filipek) Danuta
• St. uł. sanitar. Mejsner–Masiulanis Halina
• St. uł. sanitar. Mikucka Wanda, „Maratonka”
• St. uł. sanitar. Taraśkiewicz Wanda
• St. uł. sanitar./ kpr Bałabuszko-Sławińska Jadwiga, „Jadzia”
•  Uł. sanitar. Mejsner Stanisława, „Mama”
• Uł. sanitar. Michalska Stefania
• St. uł./wachm./ uł. pchor. liniowyWilson Anna (Rott) ps. „Kora”
• Uł. sanitar. Zujewska Maria
• Uł. sanitar. Żuchowicz Aniela – była też przy piechocie
• Uł. Tarajkiewicz Halina
• Uł. Halina Mickiewicz. Pracownik cywilny w aptece – techniczny wyrób medykamentów

TRAGICZNE LOSY KOBIET

Uł. sanitar. łącz. Draczyńska Stanisława, „Ewa”, „Kasia.” Urodzona w 1925 lub 1926 r., m. Nowe Pole k. Stołpc na Kresach. Była jakiś czas szkolną narzeczoną (liceum) kpr. Antoniego Skurata, „Delfina” ze szwadronu CKM. Podstępnie pojmana przez sowieckich partyzantówlutym 1944 roku została zbiorowo zgwałcona i później zamordowana przez oprawców w. Wcześniej zdradzona przez swoje szkolne koleżanki. Za wydanie jej sowietom, na zdrajcach z Mieszyc, jej koleżankach, został wykonany wyrok wykonany przez konny oddział żandarmerii Armii Krajowej. Obie dziewczyny zlikwidowano jako zdrajców AK.

Uł. Kłaczkiewicz Halina–Bibik vel Jakubowska Helena – Halina „Kalina” Żona plut. A. Bibika. W PRL r. będąc w ciąży, tuż przed rozwiązaniem, otrzymała od wojskowych „Sądów Czerwonych” wyrok 8 lat za walkę o niepodległość Polski u boku męża wachm. Konstantego Downara, ps. „Kostek”. Została zrehabilitowana w III RP. Prezydent prof. Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie ułan „Kalinę” podczas uroczystości w Belwederze orderem – Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Poległy w Powstaniu Warszawskim

• Uł. sanitar. Wolańska Irena , „Zbyszka” poległa w na Dworcu Gdańskim 21.08.1944 r. Warszawa.
• Uł. sanitar. Wolańska Irena, „Irka.” poległa na Żoliborzu 28.09.1944 r.

Zginęły po wyjściu z Puszczy Kampinoskiej

• Uł. sanit. Stefka Halina, „Janina”, „Jasia”, ur. 1904 r., m. Stołpce. Była przy dowództwie zgrupowania. Przeszła cały szlak marszu z Puszczy Nalibockiej do Puszczy Kampinoskiej. Została ranna 29.09.1944 r. pod Jaktorowem, przewieziona przez siostrę „Bliznę” – Jadwigę Bałabuszko do szpitala w Sochaczewie, gdzie zmarła.
• Uł. Kosowicz Jadwiga, łączniczka dowódcy. Była także w dowództwie dywizjonu, w szwadronie zwiadu i CKM. Poległa w boju 28. 09. 1944 r. w Błoniach.

Rodzinnie w 27. Pułku Ułanów – matki, żony, siostry i córki pułku

• Uł. Cieślak–Lewin Danuta, „Czesia” – najmłodsza ułanka. Urodzona 13. 07. 1932 r., m. Iwieniec. Córka pułku. Służyła przy dowództwie i w zwiadzie konnym. W 1944 roku miała 11 lat.
• Uł. Lewin Karolina, matka st. ułana „Luźnego” Ryszarda.
• Uł. / kpr. Niedźwiecka Helena, „Halina”, siostra dowódcy 2. szwadronu Józefa Niedźwieckiego, „Lawiny”.
• Uł. sanitar. Żuchowicz Aniela, żona plut. / ppor. „Opończy”.
• Uł. Kłaczkiewicz Halina, po mężu Bibik, „Kalina” – żona plut. A. Bibika, „Zaremby”

Najstarsze amazonki

• Uł. Małkińska Kazimiera, „Gosposia”, ur. 1897 r. Sekcja gospodarcza – łączniczka dowódcy szwadronu. W 1944 roku miała 46 lat.
• Uł. sanitar. Mozol Józefa, „Mama” ur. 1899 r. Była przy dowództwie zgrupowania. W 1944 roku miała 44 lata.
• Uł. sanitar. Janina Kuźmińska, „Głóg”, ur. 28.05.1902 r. W 1944 roku miała 39 lat. Pielęgniarka ze szpitala w Iwieńcu.

Większość kobiet w 27. Pułku Ułanów miała powyżej 21 lat. Dziewcząt do 18 roku życia było kilkanaście. Były też młodsze dziewczynki, traktowane przez dowództwo jako córki pułku. To naprawdę dzielne dziewczęta, które były wspaniałymi amazonkami pułku. Dziewczęta służyły w szwadronie zwiadu konnego, często wypełniając zadania bojowe jako łączniczki czy pomagając w obsłudze, aprowizacji, szpitalu, pralni, krawiectwie etc. Wykonując swoją ciężką codzienną partyzancką służbę, co można zobaczyć na zamieszczonych fotografiach. Wiele z nich pochodziło z walczących rodzin partyzanckich, były matkami, siostrami, żonami partyzantów. Dziewczęta partyzanci, sanitariuszki otrzymywały pochwały i inne wyróżnienia, które odczytywane były przed frontem oddziału z nadanych rozkazów wojennych.

Dowódca chor. Zdzisław Nurkiewicz o kobietach ułankach 27. Pułku Ułanów

Co do dziewcząt z kawalerii i sztabu to chorąży „Nieczaj” Nurkiewicz zawsze im mawiał:„Zostajecie przed bitwą na tyłach, chłopcy sanitariusze rannych doniosą. Wy macie zawsze być gotowe do pomocy na tyłach, a po wojnie swoim dzieciom opowiadać prawdę, co tutaj widziałyście”. Chyba, że trzeba się było bronić w zasadzce czy okrążeniu, a wtedy wszystkie panie na linii walczyły jak równy z równym. Tak też m.in. walczyła moja mama i z nią inne dziewczyny kawalerii. W innych przypadkach chor. „Nieczaj” chronił je osobistym nadzorem. Jednak i tak dziewczyny rwały się do walki, a ojciec szarmancko, z uśmiechem zabraniał, by czasem lała się krew jego pań. Mawiał też: „chłopaki to załatwią, a wy ich kochajcie i leczcie z odniesionych ran”. Tak się działo, a po wojnie panie były wdzięczne ojcu, że je osobiście chronił.

KOBIETY
27. p.uł. szpital, sanitariat, łączność, oddziały (w tym 78.pp. i żandarmeria z ewidencji zgrup. Stołpecko–Nalibockiego AK – pchor. plut. R. Bielańskiego i komisji z 16.05.1991 r. oraz wcześniejszy spis wg. (J. Meisner) oddz. Stołpecki – od (Wojtka) jego ojca; por. J. Mioduszewski „Kłos”. Uzupełnienia za okres: 1942 – 1945.

1. Balcerska Hanna (Pierzchała) sanitariuszka, d-ctwo. 27. p.uł.
2. Bałabuszko – Sławińska Jadwiga ur. 08.10.1922 r. „Blizna”, „Jadzia” /Kresy.
3. Błeszyńska Halina – Sanitariat / Brak innych danych/.
4. Bohdan Julia – st. strz. piechota 78. pp. /Kresy.
5. Burak Helena „Hela” ur. 1925 r. /Kresy.
6. Burak Michalina / Kresy. Brak innych danych.
7. Burak Stefania „Stenia”, ur. 22.06.1903 r. /Poczet d-cy. 27. p. uł. – walcząca.
8. Buszko Leokadia „Ewa”, szpital pol.
9. Byczkiewicz Irena, szpital pol. /Kresy.
10. Czapińska – Czapińska Maria – aprowizacja. /Kresy – ułan 27. p.uł.
11. Dembińska Jadwiga, ur. 30.09.1909 r. – sanitariat / szpital pol. /Żona felczera Alek. Dembiński. / Kresy.
12. Draczyńska Katarzyna./ Brak innych danych.
13. Draczyńska Stanisława Ewa „Kasia”, ur. m. Nowe Pole dn. luty 1925 lub 1926 r. c. Michała.
14. Drudzka-Podberecka Halina „Księżniczka” – łączniczka. /Kresy.
15. Drożniewska …. „Mina”. Brak danych.
16. Drzewiecka Felicja, ps. „Donka”, łączność – (Rydzewska Felicja).
17. Dwornicka Lucyna ps. „Paproć”, sanitariuszka 4 szwadron. & aprowizacja.
18. Dzierżyński Łucja – Iwieniec konspiracja. /Kresy.
19. Dzudzewicz Maria ur. 24.11.1928 r. /Szpital pol. /Kresy.
20. Dziawgo Alina, (zd. Pietrucka), ur. 10.06.1924 r. /Kresy. 4 szwadron.
21. Felczakówna Józefa, ps. „Sówka” sanitariat. /Brak innych danych.
22. Frołow Halina. /Kresy. Brak innych danych.
23. Gajewska Alina, ur. 10.04.1922 r. /Żandarmeria, ułan.
24. Gralik Weronika (zd. Mozol), ur. 14.12.1922 r. /łączniczka – sanitariuszka/ udział osobisty w walkach / 27. p.
25. Uł. ps. „Wera”. /1 szwadron.
26. Grossach Rachela / Kresy. Brak innych danych.
27. Halc Irena ur. Iwieniec. Sanitariat /Kresy. Brak innych danych.
28. Jankowska – Grabczak Alina, ur. 15.09.1928 r. /Kresy – medykamenty…(Stokrotka).
29. Juchniewicz Sabina – Łączniczka / sanitariuszka. /Brak innych danych.
30. Janczewska Helena (Łukaszewicz), „Hela”, ur. 04.04.1929 r. / 78. pp. piechota.
31. Jackiewicz Janina – sanitariat. /Brak innych danych.
32. Jawko Wanda „Alka”. Brak danych.
33. Karpowicz Eleonora c. Tomasza ur. 03.01.1924 r. Sobkowszczyzna /4 szwadron – Kresy / ułan liniowy
34. Karpowicz Longina c. Jana ur. 15.05.1926 r. Sobkowszczyzna / st. uł. / 4 szwadron – Kresy /ułan liniowy –
35. Sanitariuszka / Kresy /Longina Saczewska.
36. Kazimierska Janina (zd. Kuźmińska) ur. 28.05.1902 r. (Głóg) szpital – kresy.
37. Koczarska Urszula – vel Downar Zapolska, „Ula”, ur. kwiecień 1922 r. Siedlce. 27. p. uł.
38. Kuchalska Anna. Sanitariuszka , szpital pol. Brak danych.
39. Kosowicz Jadwiga „Jadzia” CKM-y / Kresy.
40. Kowalewska Janina vel Potrzebowska Maria–Kryska Aniela, ur. 11.11.1927 r. „GK”AK. sanitariuszka 78. pp.
41. Kowalewska Aniela. / Brak innych danych.
42. Krochmalczyk – (Pietor) Janina, ur. 14.09.1927 r. ps. „Janka”. (Walczyła na lini.) Sanitariuszka – Łączniczka.
43. Kowalewska Aniela ps. „Mały żandarm” ur.11.11.1927 sanitariuszka /szpital polowy /ułan liniowy z Kresów.
44. Krochmalczyk Helena ur. 1909 r. Derewno / sanitariuszka.
45. Kuchalska – Kruchalska Anna, sanitariat. Brak innych danych.
46. Kutnik Antonina „Tania” / Kresy. Brak innych danych.
47. Kulesza Maria ur. 05.10.1924 r. ps. „Bułka”, łączniczka – aprowizacja.
48. Krupska Stefania. /Łączniczka – sanitariat. / Brak innych danych.
49. Liwińska Danuta. / Brak innych danych.
50. Lewin Karolina, ur. 09.10.1908 r. / Kresy. 27.p.uł.
51. Lewin – Cieślak Danuta, ur. 13.07.1932 r. /Kwatermistrzostwo „GK” AK.
52. Liwińska Danuta, ur. 16.11.1920 r. „GK” AK. ps. „Katarzyna” sanitariuszka.
53. Łęcka – Połeć. Regina ps. „Rusałka” st. uł. / wachm. d-ctwo 27.p.uł. – aprowizacja.
54. Mackiewicz Halina pchor. Łączniczka – apteka.
55. Małkińska Kazimiera – łączniczka / Brak innych danych.
56. Matusewicz Irena Łączniczka – ps. „Irka”. / Brak innych danych.
57. Masiulanis Halina (Meisner), ur. 25.04.1928 r. ps. „Halszka” /Kresy.
58. Mejsner – Filipek Danuta, dowództwo, ur. 26. 07.1929 r. /Kresy.
59. Mejsner Stanisław „Mama”, ur. 14.09.1907 r. sanitariat / d-ctwo. 27.p.uł.
60. Milewska Janina. /Kresy. Brak innych danych.
61. Michalska Emilia. /Łączność. Brak innych danych.
62. Michalska Halina, ps. „Ala”, szpital pol. sanitariuszka liniowa.
63. Mozol Józefa „Mama”, ur. 06.01.1899 r. sanitariat / szpital pol. 27.p.uł.
64. Niedzwiedzka Helena st. uł. 27.p.uł. / st. uł. 2 szwadron.
65. Niedźwiedzka Rufina ps. „Czarna Ira” /st. uł. /sanitariuszka liniowa – 2 szwadron.
66. Niewiadomska (zd. Mikucka) Wanda ur. 10.05.1927 r. Sanitariuszka ps. „Maratonka” / Kresy. 2 szwadron.
67. Obrycka Aleksandra, ps. „Szarotka”. Brak innych danych.
68. Olszewska Danuta. Łączniczka / brak innych danych. (2 komp. Piechoty. 78.pp.)
69. Pawluk Wanda, ur. 1923 r. Stołpce /łączniczka – siostra Władysława, była więziona w Brześciu.
70. Pietrucka – Tarajkowicz Alina, ur. 29.09.1924 r. /Kresy/ ps. „Sieczkowska – Genowefa” 27.p.uł.
71. Pilarska Janina „Janka”, ur. 1926 r. łączniczka /Kresy 78.pp..
72. Pietrucka Wanda – Alina, ur. 10.06.1924. ps. „Kapturek” ułan 4 szwadron (sanitariuszka).
73. Pływaczewska Natalia, sanitariuszka 3 szwadron.
74. Polanica Anna – łączność. /Kresy. Brak innych danych.
75. Polańska Jadwiga. /Kresy. Brak innych danych.
76. Pławecka Bogumiła (Hałaburda ? ), ur. 25.09.1910 r. Kamień. Ps. „Miłka”, „Hanka” – 1 szwadron.
77. Protach Maria (zd. Borkowska), ur. 25.01.1926 r.,sanitariuszka /Kresy – szwadron CKM. (Po wojnie w USA).
78. Puchała Teresa, łączniczka 78.pp.
79. Pupko Aleksandra, ur. 1913 r. ps. „Lodzia” sanitariuszka. 27.p.uł.
80. Pupko Alina, ps. „Kresowianka”, łączność 27.p.uł.
81. Romejko Alina, ur. 31.08.1921 r. st. ułan 4 szwadron.
82. Rudowicz Maria, ur. 01.10.1923 r. 4 szwadron.
83. Rudowicz Weronika, ur. 26.04.1922 r. 4 szwadron.
84. Sajkowska Antonina. /Kresy. Brak innych danych.
85. Sieńko – Szostak Jadwiga, /Kresy. Brak innych danych.
86. Solecka Wanda, ur. 25.05.1925 r. sanitariuszka, (pchor. – por.), Brak innych danych.
87. Stefka Janina, ur. 1904 r. Stołpce. ps. „Jasia”. Sanitariuszka – szpital polowy.
88. Strzeszewska Helena, sanitariat. /Kresy. Brak innych danych.
89. Sudnik – Hrynkiewicz Ewa. „Cięciwa” 2 szwadron. (szwagierka chor. „Noc”).
90. Sowa Barbara, ps. „Baśka” łączniczka /Brak innych danych.
91. Swech Maria, łączniczka, „GK” AK brak danych. / Zginęła w walce 27. 09.`44 m. Wiersze./
92. Szadkowska Jadwiga (Górska), ur. 01.05.1925 r. ps. „Jadzia”, sanitariuszka, szpital pol. /Kresy. Po wojnie zamieszkała Zakopanem.
93. Szućko Stefania, st. uł. – 1 szwadron.
94. Taraśkiewicz Wanda, ur. 04.04.1920 r., st. ułan – 4 szwadron.
95. Wilson Anna (Rott), ps. „Kora” st. uł. / wachm. szpital polowy, uł. pochor. liniowy. „GK” AK. (Siostra lek. med. chirurga por. „Owskiego W. Rotta).
96. Zajewska Aleksandra, ur. 07.07.1903 r. ps. „Zajewska” sanitariuszka liniowa – 3 szwadron.
97. Żak Halina sanitariuszka ps. „Teresa”. / Kresy. Brak innych danych.
98. Żuchowicz Aniela ur. 12.10.1913 r. / Kresy. Sanitariat, 27.p.uł.
99. Zujewska Maria, sanitariuszka liniowa – 3 szwadron.
100. Zujewska Aleksandra ps. „Mama” 3 szwadron.

Źródła:

1. Archiwum wojennego i książki cichociemnego, porucznika Adolfa Pilcha „Góry”, „Doliny” – dowódcy Zgrupowania Stołpecko – Nalibockiego.
2. Analiza akt IPN na temat Nurkiewicza i innych .
3. Materiały archiwalne dowódcy 27. Pułku Ułanów – rtm. Zdzisława Nurkiewicza
4. Wojenna lista oddziału, która z końcem września 1944 r., została zakopana w Puszczy Kampinoskiej i odtworzona stała się jednym z fundamentów do ustalenia struktury oddziału AK
5. Także; kawalerii 27. pułku, a w tym 99% partyzantów – kobiet wchodzących w ich skład.
6. Informacje i fotografie zostały udostępnione Szwadronowi Kawalerii im. 27. Pułku Ułanów z Żyrardowa z archiwaliów M.D. Zapolskiego
7.  „Doliniacy”, Marian Podgóreczny,„Żbik”, MirekiWarszawa/Kraków, s. 355
8. Relacja Jadwigi Bałabuszko-Sławińskiej – uczestniczki wydarzeń
9.  Zaświadczenie służby Anieli Zuchowicz.

Objaśnienia skrótów:
AK – Armia Krajowa
c. – córka
chor. – chorąży
d-cy – dowódcy
kpr. – kapral
m. – miejscowość
pchor. – podchorąży
por. – porucznik
ppor. – podporucznik

rtm. – rotmistrz
uł. – ułan
ur. – urodzony
sanit. – sanitariusz
st. – starszy
vel – albo, lub
wachm. – wachmistrz
zam. – zamieszkała
zd. – z domu
ZWZ – Związek Walki Zbrojnej

Opracowanie Stowarzyszenia Szwadron Kawalerii im. 27. Pułku Ułanów przy współpracy z synem dowódcy – M. D. Zapolskim.